Net als Game of Thrones en House of Cards is ook die andere Amerikaanse televisiehit, de presidentsverkiezingen, een groot succes in Europa. Dagelijks laven miljoenen volgers zich aan nieuwe plottwists en cliffhangers die vanuit de Verenigde Staten breed worden uitgemeten. Het is een strijd waarvan je, als je hart op de juiste plek zit, hoopt dat niemand haar wint: Clinton heeft geen waarden, en Trump verwerpt juist de belangrijkste.

Sinds Bill Clinton in 1992 als eerste 'Nieuwe Democraat' werd verkozen tot president, is er tussen de Democraten en Republikeinen weinig praktisch verschil geweest. Het beleid van Clinton was in veel opzichten een continuering van dat van zijn voorgangers Reagan en Bush senior. Denk aan het terugschroeven van sociale zekerheid en belasting voor de rijken, en het invoeren van strengere straffen, vrijhandelsverdragen, en wetten tegen homorechten. Dat beleid heeft de afgelopen dertig jaar weinig gedaan aan de toenemende welvaartskloof, relatief dalende inkomens en een in toenemende mate werkloze of gevangen bevolking. Omdat de meerderheid van de Amerikanen hierbij financieel achteruit is gegaan, hebben veel stemmers het gevoel in de politiek niet meer gehoord te worden. Deze frustratie was een dankbare voedingsbodem voor zowel Trump als Bernie Sanders, die beide beweren niet afhankelijk te zijn van externe geldschieters. Hillary Clinton is juist een voortzetting van het Nieuw-Democratische beleid dat gul wordt gefinancieerd door het grote geld. Ze treedt daarmee in de voetsporen van het neoliberale beleid dat ooit werd gevoerd door zowel Republikeinen als Centrumdemocraten.

Hillary is een voortzetting van Nieuw-Democratisch beleid

De reden dat Clinton dit beleid zal voortzetten is haar gebrek aan een geloof in waarden. Democratie lijkt voor Clinton slechts een middel om macht te verkrijgen, getuige de manier waarop zij haar overtuigingen gedurende de jaren heeft aangepast aan datgene waarmee ze verwacht het meeste stemmen te winnen – van het homohuwelijk tot aan sociale zekerheid, van ‘being tough on crime’ tot internationale handelsovereenkomsten. Tijdens de Democratische voorverkiezingen werd haar verweten dat ze niet authentiek genoeg was. Toen ze in New Hampshire verloor van Bernie Sanders zei ze: ‘I know I have some work to do, especially with young people.’ Daarmee kondigde ze aan dat ze authentieker wilde overkomen omdat ze dan meer stemmen – en daarmee macht – kon krijgen. Niet omdat ze er daadwerkelijk iets belangrijk aan vindt.

Ook haar recente afwijzing van het TTIP, het transpacifische handelsverdrag dat ze gedurende haar staatssecretarisschap heeft gesteund, kan worden bezien in dit licht. Amerikaanse stemmers bekommeren zich opeens wel om internationale handelsverdragen en zowel Sanders als Trump op populariteit konden rekenen door die verdragen te opponeren, dus Hillary was ook opeens tegen. Maar uit de gelekte e-mails blijkt weer dat het haar levenslange droom is om een mondiale vrijhandel op te zetten, als ze tenminste praat met geldschieters die haar kansen kunnen vergroten. Haar overtuigingen hangen af van wat ze denkt dat haar publiek wil horen. Voor Trump geldt dat ook. Hij zit echter achter de boze stemmers aan, en wel op basis van onwaarheden en scheldpartijen.

Trump pakt de verkiezingen aan als een reality-serie, waarin grote klootzakken veel tweets krijgen. Zo weet hij zeker dat hij niet uit de serie geknikkerd wordt. Bill Clinton werd in 1992 verweten dat hij de grens tussen politiek en entertainment overschreed door laagdrempelige interviews met MTV op te nemen, en bij een talkshow saxofoon te spelen. Trumps gedrag is niet anders, alleen aangepast aan het mainstreamvermaak van nu. Sinds het begin van the War on Terror is angst wederom een groot bestandsdeel van het Amerikaanse nieuws. Trump speelt daarbij ook nog eens precies in op de moderne nieuwsvoorzieningen. Mensen krijgen via hun newsfeed alleen te horen wat hun angsten bevestigt en versterkt. Trumps uitspraken spelen uitsluitend in op emoties en hebben geen enkele verhouding tot de feitelijke werkelijkheid. Als een nieuwszender aan het licht brengt dat hij zichzelf tegenspreekt werkt het alleen maar in zijn voordeel. Hij benadert elke confrontatie als losse episode, los van wat daarvoor gebeurd is, en kan dan steeds laten zien dat hij gevestigde waarden als ‘consistentie’ en ‘ratio’ niet nodig heeft om te overleven.

Trump moet telkens de confrontatie van dat moment winnen

Voor Trump draait het er telkens om dat hij de confrontatie van het moment gaat winnen. Als hij daartoe mensen persoonlijk aan moet vallen, feiten moet verdraaien of zijn eigen uitspraken uit het verleden moet ontkennen, dan doet hij dat met plezier. Hij hoeft alleen maar op dat moment te laten zien dat hij iedereen de baas kan zijn, en ratio en consistentie staan hem daarbij alleen maar in de weg, terwijl dit juist de waarden zijn die een boze persoon kunnen laten zien dat boos zijn geen zin heeft. Gezien de verslavende werking van angst en woede is het veel aantrekkelijker om rationele gedachten even geen plek te geven. Zijn populariteit en succes tijdens de Republikeinse voorverkiezingen, ondanks zijn verwerpelijke uitspraken omtrent vrouwen en ethnische en religieuze minderheden, illustreren de bereidheid van een verrassend groot deel van de Amerikaanse kiezers om zonder reflectie uiting te geven aan hun laagste, bange en hatelijke emoties.

Trumps hele houding is geënt op dominantie en haantjesgedrag, onredelijkheid en narcisme. Waarden waarvan het belangrijk is je af te vragen of het wenselijke eigenschappen in de internationale politiek zijn. Hij heeft een aanhang omdat mensen bang zijn. Clinton is niet beter omdat ze ergens in gelooft of ergens voor staat, maar omdat ze nergens voor staat. Als zij een presidentsschap kan veroveren op basis van stemmen van mensen die willen geloven in waarden die wel positieve gevolgen kunnen hebben, zoals belastingverhoging voor de rijken en toegankelijker onderwijs, kan haar verwerpelijke richting- en overtuigingsloosheid nog ten goede worden gebruikt. Als ze denkt dat ze deze verkiezing kan winnen met vooruitstrevende standpunten, zal ze die ook verdedigen. Alles voor de macht.