Nooit zal ik de angst en woede vergeten die ik voelde toen ik als eerstejaars student naar de bar (buffet in die kringen) van mijn studentenvereniging liep, en mijn figuur openlijk van commentaar werd voorzien door twee ouderejaars. Tot object gemaakt worden, ik weet hoe het voelt. Ik kon dus meevoelen met Gregor, de hoofdpersoon van Thierry Baudet’s debuutroman Voorwaardelijke liefde, die vanaf zijn vroege jeugd meerdere van dergelijke ervaringen opdoet. We stappen als lezer in zijn leven als de promovendus op het punt staat zich te laten verleiden door een sexy tweeling om als gezelschapsheer en gigolo bij te gaan verdienen. Een duizelingwekkende reeks seksuele escapades volgt, die ontluistert door een steeds giftiger vrouwenhaat, en culmineert in een gewelddadige climax – een anticlimax voor het slachtoffer. Het verhaal wordt afgewisseld met flashbacks naar Gregor’s vaderloze jeugd in Alkmaar. Hoe heeft het zo ver met hem kunnen komen? Waar ging het mis? Graag neem ik Gregor’s uitnodiging in het voorwoord aan, en wil ik proberen een ‘duiding aan de situatie’ te geven.

Gregor blinkt uit in tirades tegen de hedendaagse seksuele moraal, waarin vrouwen openlijk en sans-gêne voor hun vleselijke lusten uitkomen, en deze botvieren op jonge, onschuldige knapen, die zelf juist op zoek zijn naar hoofse liefde: goede gesprekken, een streling, een voorzichtige kus. Vrouwen zijn kannibalen in het universum van Gregor: om te beginnen zijn daar het vroegrijpe, betweterige zusje en haar vriendinnetjes, die seksuele spelletjes met elkaar spelen. Op een middag onderwerpen zij Gregor aan ‘doktertje spelen’, waarbij zijn lichaam als anatomische les dient. Voorzichtige seksuele exploraties als adolescent verlopen volgens een vast patroon: het meisje stort zich op Gregor, betast en overrompelt hem alsof hij inwisselbaar is. Geen wonder dus dat Gregor een geroutineerde, vreugdeloze vrouwenversierder wordt en zich er vervolgens voor laat betalen. Slachtoffer wordt dader. Toch?

Voorzichtige seksuele exploraties verlopen volgens een vast patroon.

Gregor’s kille, ontledende blik maakt de lezer ongemakkelijk. Aangezien mannen in het verhaal afwezig zijn (evenals Gregor’s vader) vallen alleen vrouwen ten prooi aan zijn meedogenloze oog, waaronder iedereen gereduceerd wordt tot een seksueel object, totdat zelfs het lichaam betekenisloos wordt, en borsten alleen nog maar ‘onhandige hompen vlees’ en ‘malle hopeloze bobbels’ zijn, en het vrouwelijk geslachtsorgaan ‘de vochtafvoerput van een drukke weg’. Ook moeder en grote zus Else ontkomen niet aan die geseksualiseerde blik: Gregor meent dat moeder’s verminderde seksuele belangstelling na zijn geboorte de reden is geweest van zijn vader’s vertrek, en meer letterlijk begluurt hij zijn zusje als zij in de badkamer masturbeert.

Gregor, de enige man in een vrouwengezin, voelt zich schuldig aan de afwezigheid van vader. Hij wordt gestraft door moeder en zus omdat hij van dezelfde sekse is als degene die zijn gezin in de steek liet. Grensoverschrijdend gedrag en gebrek aan persoonlijke ruimte en privacy worden aangemoedigd binnen het gezin. Gordijnen ontbreken - zowel voor de ramen als in de douche - en de badkamerdeur kan niet op slot: ‘we hadden toch niks te verbergen?’ Hoe ver die inbreuk op de persoonlijke ruimte gaat, en of deze ook de integriteit van het lichaam van Gregor betreft, wordt niet geheel duidelijk.

De suggestie van incest wordt gewekt als de jonge Gregor bang en koud bij moeder in bed kruipt, en zij hem liefdevol over zijn rug aait. (Maar die interpretatie kan uiteraard ook mijn 21^e eeuwse female dirty mind zijn.) Het probleem is dat dit de enige afdoende verklaring lijkt om te begrijpen (laat staan in te voelen) waarom Gregor zo’n onthechte hufter is geworden. Want wat heeft moeder verder nou precies verkeerd gedaan, dat zij symbolisch gedood moet worden aan het einde? Hardwerkend, liefdevol, waardig en gematigd. Zijn het de paarse slips die ze draagt, het feit dat ze het altijd bij dat ene glaasje wijn houdt? Of is het omdat ze vader heeft verjaagd?

De badkamerdeur kan niet op slot: ‘we hadden toch niks te verbergen?’

Eén keertje wordt Gregor verliefd. Een goedlachs ‘moslims meisje’ ontdooit zijn hart. In haar vindt hij de seksuele zuiverheid die hij bij goddeloze meisjes zo mist. Elif - zo heet ze - neemt echter de benen na een ruzie met Gregor over haar geloof, waar hij zich als ‘realist’ denigrerend over uitlaat. Dit is volgens Gregor de onoverkoombare splijtzwam: ‘geen verzoening zonder opoffering’. Elif kan haar geloof niet relativeren omdat dit de wortels van haar wezen vormt, en Gregor zal zijn wezen nooit in dezelfde grond kunnen wortelen.

Een cynicus kan zich afvragen of Elif niet wijselijk vertrokken is, voordat zij Gregor heeft kunnen teleurstellen, simpelweg door mens te zijn. Geen geïdealiseerde maagd, maar een vrouw van vlees en bloed, die soms groots is, soms klein, soms heilig, en soms platvloers. De maagd Marie treft een treuriger lot. Door Gregor professioneel ontmaagd, is zij later de laatste in wie hij nog een spoor van zuiverheid hoopt te vinden. Als ook zij hem lichamelijk en geestelijk verraadt, zijn de rapen gaar. Het monster van de vrouwelijke lust is niet te bezweren en kan alleen nog maar uitgeroeid en vernietigd worden.

Hoewel gesproken wordt over – en verlangd naar - de liefde, is het juist de liefde die zo pijnlijk ontbreekt in de litanie van Gregor. En dan bedoel ik niet de romantische of erotische liefde, maar een greintje basaal mededogen en empathie. Die is er niet voor zijn moeder, niet voor zus Else, en al helemaal niet voor de reeks vrouwen die de revue passeert. Ja, misschien heeft Gregor wel van Elif gehouden, maar hoe diep kan de liefde voor die ene zijn, als voor alle anderen alleen maar walging en rancune overblijft?

Bij lezing van Voorwaardelijke liefde moest ik denken aan een andere roman met een losjes vergelijkbaar thema: The Semantics of Murder van Aifric Campbell, vertaald als De logica van het moorden. De hoofdpersoon is een onthechte psychoanalyticus, die systematisch afgewezen is door zijn moeder ten gunste van zijn oudere broer, met fatale gevolgen. Het is moeilijk meevoelen met iemand die daartoe zelf niet meer in staat is. In Campbell's roman zit echter een ijzingwekkende scene waarin de hoofdpersoon zich de cruciale afwijzing door moeder herinnert, waardoor het boek een hartverscheurende diepgang en menselijkheid krijgt. Een dergelijke scene als een stomp in de maag, die de ontmenselijking van Gregor zou verklaren en op die manier herstellen, ontbreekt in de roman van Thierry Baudet.

Het monster van de vrouwelijke lust is niet te bezweren en kan alleen nog maar uitgeroeid en vernietigd worden.

Ook op zelfspot kunnen we Gregor niet betrappen. Al is het best grappig dat hij vrouwen de meest perverse fantasieën toedicht (verkrachting, heerlijk) en ze in zijn beleving continu in de weer zijn met zichzelf en hun vibrator, terwijl Gregor toch echt de enige is die voortdurend de hand aan eigen ploeg slaat, promiscu is, en agressieve seksuele fantasieën heeft. Het gebrek aan humor maakt het boek topzwaar. Wellicht zou het broze kaartenhuis van Gregor’s ego bezwijken onder een briesje van zelfspot, maar een snufje Humbert Humbert in plaats van ‘de Marlon Brando’ (die veelvuldig wordt ingezet) zou een verademing geweest zijn.

Gregor’s projecties maken hem tot een onbetrouwbare verteller, en maken zijn verwrongen wereldbeeld tot het product van een beschadigde geest. Het is echter een prestatie van de als dwars-conservatief bekendstaande Baudet, dat door de giftige hyperbool van Gregor’s allerindividueelste blik, algemene vragen over de hedendaagse seksuele moraal worden gesteld: hebben seksuele revolutie, feminisme en individualisme intieme relaties tussen man en vrouw onmogelijk gemaakt? Kan een dergelijke cultuur (en moraal) van vrijheid, blijheid tot dezelfde uitwassen en verminkingen leiden als haar meest restrictieve en puriteinse tegenhanger?

De essentie van deze tijd is misschien dat zowel mannen als vrouwen op zeker moment keuzes moeten maken. Met welke blik je naar anderen kijkt. Met wie je naar bed gaat en wanneer. Of je aan seksshop-assortiment en internet toegang geeft tot je slaapkamer. Of je je tot object laat maken. Of je gigolo wordt. Aan jou de keus. En keuzes hebben gevolgen. Maar geef dan niet vervolgens ‘de ander’ (in casu quo: de vrouw) de schuld dat alle betekenis uit lichaam en ziel geërodeerd is.

Heeft de seksuele revolutie intieme relaties tussen man en vrouw onmogelijk gemaakt?

Iemand tot object, tot instrument maken, is diegene in het hart van zijn of haar menselijkheid verwonden. Dát is de werkelijke misdaad, of deze nu door kinderen, vrouwen, of mannen begaan wordt. Dat de vrouwelijke seksualiteit de vlag is waaronder deze misdaad ditmaal vaart, maakt niet dat de hedendaagse vrouw per definitie schuldig is. De werkelijke boodschap is, wat mij betreft, dat seksualiteit gekoesterd en opgevoed dient te worden, om betekenis te krijgen en te houden. Of alleen moslima’s nog de morele equipage hebben om dat te doen, is een open vraag.

Ik heb dit boek in één adem uitgelezen. Baudet heeft een soepele schrijfstijl. Het verhaal is spannend en het onderwerp moedig. Als dit boek een aanklacht is tegen een seksuele moraal waarin ‘lust het primaat heeft’, dan kan ik mij daarachter scharen. Maar dan moet Gregor beloven dat hij in therapie gaat om zijn jeugdtrauma’s te verwerken, een realistischer beeld van zichzelf en de ander te ontwikkelen en zijn agressieve impulsen onder controle te krijgen. Anders is het net als met de gekrenkte date uit de VS die mij per sms toebeet: ‘Je bent een geblondeerde Europeaan uit de onderklasse!’ Deels waar misschien, maar toch vooral een projectie van zijn verwrongen wereldbeeld. Niet misogyn ditmaal, zoals bij Gregor, maar absurd klasse-bewust, waardoor ik me evenmin als vrouw voel aangesproken. En het nummer heb ik vervolgens geblokkeerd.