Deel 1 van een reeks over ‘de ethische gamer’
Van babyboomer tot millennial: van Minecraft heeft iedereen wel eens gehoord. Maar wat is Minecraft eigenlijk? Wat kan je er mee? En minder voor de hand liggend, maar wel het interessantst: wat zijn de ethische kanten en toepassingen van dit immens populaire computerspel?
Over de vraag wat Minecraft nu eigenlijk is hebben anderen al uitvoerig gesproken. Daarom hieronder enkel een aantal aspecten van wat Minecraft inhoudt. Wie meer wil weten over hoe het spel werkt, over hoe Minecraft wordt toegepast in de kunst en in het onderwijs, over mijn eigen band met het spel of over Minecraft-Auschwitzreproducties, kan met dit de Correspondent-artikel van Nina Polak een heel eind uit de voeten. Hoofdzakelijk zal het hier en in de komende drie afleveringen gaan over Minecraft vanuit een ethisch perspectief, en daarvoor volstaat het om te weten dat de speler in Minecraft is uitgebeeld als een mannetje (of vrouwtje) van ongeveer 1.80 meter dat helemaal alleen in een ongerepte wereld rondloopt. Alles kan kapot, en alles kan worden gebouwd.
Waarom in godsnaam zo veel ruimte voor het bespreken van een computerspel in ethische context? Om twee redenen. De eerste is een kwantitatief argument: het succes van Minecraft is letterlijk ongeëvenaard. In de lijst met bestverkochte computerspellen staat Minecraft tweede, met bijna 108 miljoen verkochte exemplaren. Het is een schril contrast met de nummer 1, Tetris, dat bijna 500 miljoen keer over de toonbank ging, maar dat cijfer is dan ook het resultaat van 42 jaar verkoop. Minecraft bestaat als product pas sinds 2009. Relatief is Minecraft dus het populairste spel aller tijden, en het is overduidelijk het best verkopende spel van het afgelopen decennium.
Het heeft geen doel en dus ook geen einde
Maar niet alle populaire spellen verdienen een reeks op deFusie. Er is ook nog een kwalitatief aspect: Minecraft heeft een heel interessant spelconcept. Het is veruit de bekendste sandbox game, een type spel dat zich onderscheidt door de afwezigheid van een narratief. Minecraft is daar een tamelijk extreme vorm van: het heeft geen doel en dus ook geen einde. Dat betekent dat er voor de invulling van het spel in hoge mate een beroep wordt gedaan op de keuzes van de speler, die zelf de inhoud en het verloop van het spel bepaalt. Deze opzet maakt van Minecraft een spel naar keuze: wie eindeloos huizen en steden wil bouwen, als een combinatie van Sim City en de Sims, kan bij Minecraft terecht, maar wie na een lange werkdag even af wil reageren door zombies overhoop te schieten kan ook aan zijn trekken komen. In zekere zin kan zelfs de gamer die het liefste met een reeks puzzels en uitdagingen naar een duidelijk einddoel speelt, precies dat wat in Minecraft eigenlijk ontbreekt, van Minecraft het spel maken dat hij blieft. Er zijn namelijk drie grote uitdagingen met ‘eindbazen’ (moeilijk te bevechten, apotheotische tegenstanders) die uiteindelijk zelfs tot het zogenaamd uitspelen van Minecraft leiden, compleet met aftiteling. Zogenaamd, want daarna word je wakker in je bed en gaat het spel gewoon weer verder. Zonder doel, en zonder einde.
Minecraft is een nagebootste werkelijkheid
Enerzijds vraagt het spel in vergaande mate om keuzes, en anderzijds is het zo populair dat er nu generaties opgroeien voor wie het vrijwel gemeengoed is. Die combinatie maakt dit computerspel tot een interessant fenomeen. Minecraft is, de pixelige graphics en dubieuze omgang met natuurkundige wetten daargelaten, een nagebootste werkelijkheid. De speler is het enige handelende personage in een wereld zo groot als de planeet Saturnus, compleet met dieren, gewassen en een behoefte aan voedsel (aflevering twee), andere – computergestuurde – mensen (aflevering drie) en in meer of mindere mate kwaadaardige tegenstanders (aflevering vier). Automatisch wordt de speler dan ook geconfronteerd met ethische vragen. Bijvoorbeeld: ik kom uit bij een bosbrand, moet ik die blussen? De beantwoording van zulke vragen hangt sterk samen met de visie van de speler op deze wereld. Als we in de volgende aflevering gaan kijken naar het eten van dieren in Minecraft, stuiten we onvermijdelijk op de vraag of we het doden van een dier verkeerd vinden, en hoe het doden van een virtueel dier zich daartoe verhoudt. Minecraft biedt meer van die ethische vraagstukken, meer dan genoeg om vier artikelen mee te vullen. Om vast in de stemming te komen staat hieronder een video van een in Minecraft nagebouwd Auschwitz-Birkenau, compleet met werkende vernietigingskamers.
