Vorige week zag ik de film The Paradise Suite van Joost van Ginkel. In eerste instantie was ik niet enorm onder de indruk van deze raamvertelling. Natuurlijk, levens en blikken kruisen elkaar en er speelt altijd van alles onder de oppervlakte – van mooie huizen, geslaagde levens en roodverlichte ramen – maar het verhaal leek me te gekunsteld om te beklijven en de beelden te mooi. Maar ik ben nu een week verder en ik zie steeds Yenya weer voor me, het Bulgaarse meisje dat denkt dat ze met twee andere meisjes naar Amsterdam komt voor een fotoshoot, nog om zich heen kijkt in het lege kantoorpand aan het IJ op zoek naar de camera’s en dan het bevel hoort zich uit te kleden, ‘want ik moet toch weten waar ik voor betaald heb’. Pas dan dringt langzaam tot haar door in wat voor situatie ze zich bevindt en dat zij en de andere meisjes dan wel voor metershoge glazen ramen mogen staan, maar dat niemand zal zien wat hen zal worden aangedaan. De verkrachtingsscène die volgt is een van de meest indringende die ik ooit zag. De machteloosheid is totaal. Zo gaat dat dus. Zo wordt verzet gebroken.

De eerste keer dat ik op de Wallen belandde moet ik een jaar of zestien zijn geweest. Ik was verdwaald, draaide een hoek om en zag opeens links en rechts dildo’s, leren pakjes zonder kruis, vrouwen achter roodverlichte ramen, morsige mannen die wat schichtig om zich heen keken, handen diep in de zakken, blik naar beneden gericht. In ieder geval, zo herinner ik me dat ongeveer.

Hoe anders is het nu, het merendeel waant zich in een toeristische attractie

Hoe anders is het nu. Er lopen vast nog mannen rond die zich enigszins ongemakkelijk voelen – ze moeten op een gegeven moment toch zo’n kamertje binnen, dat doen ze het liefst ongezien – maar het merendeel waant zich in een toeristische attractie. Je ziet er nog net geen gezinnen rondlopen, maar stellen zeker wel. Het is ook al vaker gebeurd dat ik door vrouwen gevraagd werd ‘where the red light district’ is. Ik wijs ze de weg dan maar, mezelf daarna voornemend de volgende keer het gesprek aan te gaan – waarom willen jullie daar eigenlijk naartoe?

Wat moet ik ervan denken dat toeristen net zo makkelijk naar het Museumplein gaan om kunst te bekijken en naar de Negen Straatjes om te winkelen, als naar de Wallen om halfnaakte vrouwen te zien? Hoe kan het dat laatstgenoemde zó normaal geworden is? Een korte rondgang langs de websites waarop de stad Amsterdam wordt gemarket, leert dat er wel degelijk aandacht is voor de duistere kant van dit sfeervol verlichte gebied, maar dat weerhoudt de citymarketeers er niet van om het ‘Red Light District’ aan te prijzen. Al is het dan met disclaimer. ‘Let’s be honest,’ lees ik op iamsterdam.com, ‘The Amsterdam city centre has a romantic image. But behind the exciting, unconventional, “anything goes” image of the city centre lurks a different reality – a reality that sometimes consist of sex trafficking, forced prostitution. This is something that the city and the justice department are fighting against.’ Ook lees ik dat toeristen gemaand worden uit te kijken voor zakkenrollers en andere ‘seedy characters’. Maar ze worden uiteindelijk wél aangespoord ‘[to] grab a map and venture out’ of op een gespecialiseerde tour te gaan, ‘if you’re keen to learn more’. Laat je dus vooral niet weerhouden door de wetenschap dat sommige vrouwen daar niet voor hun lol zitten. Dat zij geestelijk en lichamelijk mishandeld worden.

The Paradise Suite dwingt ons om na te denken over het menselijk drama dat achter de uitnodigende rode ramen schuilgaat. Daar weten we natuurlijk van, maar dat vergeten we graag. Al is het maar omdat je ze niet zomaar opdoekt, die Wallen. Dit dwingt ons om de vraag te stellen hoe ver we willen gaan in de vermark(e)ting ervan. In hoeverre willen we de aandacht vestigen op dit unique selling point?

The Paradise Suite dwingt ons om na te denken over het menselijk drama dat achter de uitnodigende rode ramen schuilgaat.

Het probleem is niet dat Amsterdam een rosse buurt heeft, het probleem is dat die rosse buurt een toeristische attractie geworden is. Ik twijfel er niet aan dat de stad Amsterdam de beste bedoelingen heeft met project 1012 – het ‘opschonen’ van de Wallen, minder ramen, coffeshops eruit, kunstenaars erin – en dat het de bedenkers een enorm goed idee leek om ruimte te maken voor kunstzinnige types en leuke creatieve bedrijfjes, maar daarmee hebben ze wel de deur open gezet voor normalisering. Zoals ik ooit over de Wallen liep – shit, shit, waar ben ik nu beland, ik wil hier weg – zo loop je daar nu niet meer. Het heeft nog steeds een zweem van gevaar – die verdomme wordt versterkt in de citymarketing erover. ‘Kijk uit hoor! Wel in een groep ernaartoe gaan!’ – terwijl het in ieder geval voor toeristen reuze meevalt: je kunt er zonder problemen aapjes kijken. Er zijn wat ‘seedy characters’, maar er kan je weinig gebeuren in de leuke smalle straatjes.

Ik hoop maar dat zo af en toe een toeriste haar ogen gegeneerd afwendt, omdat zij een glimp opgevangen heeft van wat onder de oppervlakte speelt. In The Paradise Suite wordt deze blik niet van achter de ramen gewisseld, maar in de seksclub waarin ook de paradijselijke suite zit die de film zijn naam geeft. Terwijl Yenya op een ronddraaiend podium geneukt wordt, vangt zij de blik van Stig, de dirigent die na afloop van een optreden in het Concertgebouw naar die club is meegesleept (mannen onder elkaar, lekkere wijven kijken). Is het een blik van verstandhouding? Van begrip? Een aanklacht? Het zit er allemaal in.