Ik kom uit een achterstandswijk. In 2009 werd de Kolenkit in Amsterdam, waar ik deels ben opgegroeid, uitgeroepen tot slechtste wijk van Nederland.  In PvdA-jargon heet dat een ‘krachtwijk’. Veel mensen waren werkloos, grote gezinnen leefden op kleine oppervlaktes en, toen de V&D sloot, verliet ook de laatst achtergebleven witte middenklasse Nieuw-West.

Het is nu acht jaar later en de buurt is opgebloeid. Vroeger puilden de sociale huurwoningen uit, nu zijn deze omgebouwd tot koopwoning en barsten de wachtlijsten uit hun voegen. De witte middenklasse keert weer terug naar de voormalige achterstandswijk en ik woon er ook weer. Vier jaar geleden kregen studenten en kunstenaars woonruimte aangeboden, met het idee dat het de buurt goed zou doen. Het jonge gezin dat tegenover me woont is blij met de ruimte, het licht en de rust. Stadsvernieuwers spreken van een succes.

Mijn vroegere buren zien dat anders. Die zijn verhuisd, de wijk uit, omdat hun woning is gerenoveerd en veranderd in een koopwoning. Als ze wilden mochten ze hun huurhuis ‘met lekker balkonnetje’ kopen, maar dan wel voor drie keer meer dan het acht jaar geleden waard was. Dat beleidsmakers spreken van de bloei van de Kolenkit toont dat ze de resultaten van hun beleid langs de verkeerde maatstaven leggen: ze meten veranderingen in de wijk, in plaats van veranderingen in het inkomen, de levensstandaard, of de ervaring van oorspronkelijke bewoners.

Gentrificatie is: steeds meer mensen in de buurt kennen de term gentrificatie

Begin 2016 organiseert een boze bewoner een vergadering. Iedereen in de straat moet weg: studenten, kunstenaars, tijdelijke huurders, vaste huurders. De bewoners die zich in het buurthuis verzameld hebben, snappen niet waarom ze weg moeten. Het ligt aan de gentrificatie, opper ik. Niemand kent dat woord, en dus is het een verkeerde term,  zegt Soulayma, één van mijn buren. Zelf kent zij het woord niet, terwijl zij 548 had op de CITO, noch de mensen die Soulayma spreekt op straat en school. Ik knik. Ik ken het woord wel, net als de mensen die pizza eten in de nieuw opgekomen restaurants als Het Wilde Westen en Bos & Lobster, en de mensen die koffie drinken bij de hippe plekken White Label Coffee en Radijs.

Gentrificatie is: steeds meer mensen in de buurt kennen de term gentrificatie. En andere moeilijke worden, zoals ‘cultureel kapitaal’, ‘economische opwaardering’, ‘hervormingsagenda’ en ‘stadsvernieuwing’. Steeds meer mensen in de buurt kennen deze woorden. Niet omdat ze worden uitgelegd op de basisschool of het Marcanticollege, of omdat de ouders taallessen krijgen,  maar omdat alle mensen die die termen niet kennen, ergens anders een woning hebben moeten zoeken. Die mensen verdwijnen uit Nieuw West. Wanneer een wijk steeds meer rijke bewoners trekt, noemen beleidsmedewerker dat ‘opwaardering op sociaal, cultureel en economisch gebied’. De armlastige bewoners verdwijnen dan uit het betreffende stadsdeel. De opwaardering zoals die in de Kolenkit gaande is, is niet een opwaardering voor de mensen de er woonden, maar gaat ten koste van de mensen die er woonden.

De precaire groepen maken plaats voor de yuppen

Precair is de term die de situatie beschrijft waar mijn vroegere buren en ik me in bevinden. De term beschrijft de bestaansonzekerheid waar steeds meer mensen dagelijks, op steeds meer gebieden van hun leven mee geconfronteerd worden. Maar zonder uitzicht op vast contract of vaste woning, met een studieschuld als enige constante factor in mijn leven, mag ik me ook onderdeel noemen van het precariaat. Net als de mensen die weliswaar een vast inkomen en hypotheek hebben, maar als de wasmachine stopt met draaien geen nieuwe aan kunnen schaffen zonder zich in de schulden te steken.

De ene precaire groep, de zogenaamde niet-westerse allochtonen, wordt ingewisseld voor de andere, de kunstenaars en studenten, om vervolgens plaats te maken voor yuppen of middenklassers. Het jonge stel in de koopwoning tegenover me ziet dat, hoewel ze het vervelend vinden, als een natuurlijk verschijnsel. De gevolgen van politieke en bestuurlijke keuzes zien zij als onvermijdelijk proces.

De indicatoren waaraan we het succes van beleid afmeten, verdekken wat er gebeurt met de precaire bewoners en dragen bij aan het idee bij stadsverbetering oorspronkelijke bewoners verhuizen. Zolang niet de levenskwaliteit van de semi-gedwongen verhuizers, maar alleen die van het gemiddelde van de straat berekend wordt, blijven beleidsmedewerkers dit beleid als succes bestempelen. De oorzaak hiervan is dat men vasthoudt aan het idee ‘meten is weten’.

Hier woonden al mensen

Restaurant Het Wilde Westen staat misschien wel symbool voor het gentrificatie-proces. Leuke naam die precies uitdrukt wat er gaande is. Net als de oorspronkelijke bewoners van Amerika het misschien enigszins ongepast vonden om te spreken over een opschuivende frontier, is het ook voor mensen als Soulayma behoorlijk beledigend om te doen alsof Nieuw West een ontoegankelijk gebeid is dat door de verschuivende lijn van het centrum geciviliseerd wordt. Hier woonden altijd al mensen. Maar ik doe mee aan het gentrificatieproces, want ze serveren zulke lekkere pizza’s.

Wat we kiezen te meten, bepaalt onze visie. Daarom praten we over gentrificatie in Nieuw-West als betrof het een ‘new frontier’. Het probleem van gentrificatie is dat beleidsmakers niet kijken naar of mensen een goed leven hebben, maar of het percentage mensen met een goed leven in de wijk wel boven een bepaalde grens komt. Dat er gekozen wordt de precaire bewoners simpelweg verder het centrum uit te duwen, betekent dat structurele veranderingen nodig zijn. Niet voor de wijk, maar voor hoe we beleid beoordelen. Dat de bloei van de Kolenkit ten koste gaat van mijn vroegere buren is een bestuurlijke keuze. Wat een keuze is, kan ook anders.