Steeds vaker hoor ik van mensen in mijn omgeving - mannen en vrouwen, van verschillende etnische achtergronden en met verschillende seksuele oriëntaties - dat ze moe worden van de artikelen over stereotypering, white privilege en alledaags seksisme die op internet rond gonzen. Op Facebook, Buzzfeed, Upworthy en andere online doorgeefluiken is er geen ontsnappen aan. Toen de video '10 Hours of  Walking in NYC as a Woman' eind oktober 'viral' ging, werd het duidelijk: de online kruistocht tegen seksisme en racisme is zichzelf aan het vergiftigen.

 De berichten en reacties vormen een neerwaartse spiraal van zuurheid

Met het filmpje zelf is weinig mis: het maakt zichtbaar met wat voor intimidatie vrouwen dagelijks te maken krijgen, en werkt zo als oproep om actie te ondernemen tegen een onrecht. Het probleem ontstond toen mensen vraagtekens stelden bij de uitwerking ervan: het filmpje dat seksisme aan de kaak moest stellen, zou een racistisch beeld schetsen.

Schrijfster Roxane Gay verwoordde deze kritiek als één van de eersten op Twitter: 'But the racial politics of the video are fucked up. Like, she didn't walk through any white neighborhoods?' De regisseur van het filmpje, Rob Bliss, reageerde: 'We got a fair amount of white guys, but for whatever reason, a lot of what they said was in passing, or off camera. So their scenes were a lot shorter, but the numbers themselves are relatively even.' Columniste Hanna Rosin schreef voor Slate een artikel over dit probleem dat door media internationaal werd aangehaald.

Hoewel zowel het filmpje zelf als de kritiek op de etnische eenzijdigheid goed bedoeld zijn, laat deze episode zien hoe het internet de toon van de strijd voor emancipatie vergiftigt. Commentatoren die het in principe eens zijn met de moraal van het filmpje (er valt nog veel te doen in de strijd tegen seksisme) hebben zich de reflex aangeleerd om direct andere vormen van discriminatie te ontwaren. Het filmpje en de reacties erop verklaren waarom ikzelf en zoveel mensen die ik ken moe worden van berichten over seksisme en racisme: de berichten en reacties vormen een neerwaartse spiraal van zuurheid.

Op het eerste gezicht lijkt het probleem te zijn dat er simpelweg te veel soortgelijke berichten circuleren: te veel verschillende filmpjes en artikelen die allemaal dezelfde kwesties aan de kaak stellen. Dit soort herhaling leidt op de meeste media tot ergernis - zie bijvoorbeeld het fenomeen 'moslimmoeheid'. Maar voor het internet lijkt dit niet op te gaan. Want hoe komt het dat internetgebruikers geen genoeg kunnen krijgen van de eindeloos repetitieve toestroom van kattenplaatjes, lachende baby's en handige 'life hacks'? Zelfs als deze feel good fluff verveling en ergernis opwekt, dan is dit nog een totaal ander gevoel dan de moeheid bij kwesties van gender, etniciteit of seksualiteit.

Een kattenplaatje zegt 'ja' tegen het wezen van de kat; het filmpje in kwestie zegt 'nee' tegen de seksistische status quo

Het verschil tussen kattenplaatjes en video’s over seksisme zit in de grondstemming, in de achterliggende emotie. In Nietzscheaanse termen kan je het zo formuleren:* kattenplaatjes komen voort uit een affirmatie, terwijl een filmpje over mannen die vrouwen nafluiten voortkomt uit de negatieve bron van ressentiment. Een kattenplaatje zegt 'ja' tegen het wezen van de kat; het filmpje in kwestie zegt 'nee' tegen de seksistische status quo.

Hoewel 'nee' zeggen vaak noodzakelijk is om iets te bewerkstelligen, werkt een overdaad aan negativiteit als vergif. Ressentiment begint steeds als een oprechte uiting van onvrede, maar zaait zich langzaam uit, tot het een doel op zich wordt - totdat de patiënt zo vergiftigd is, dat hij in zijn boze koortsdromen de hele wereld afwijst, totdat hij alleen nog maar 'nee' kan zeggen.

In het online discours over racisme en seksisme is ressentiment een stuwende kracht, waardoor de discussie zichzelf steeds vergiftigt. Het filmpje waarin een vrouw tien uur door New York loopt is een goed voorbeeld. Een filmpje dat seksisme aanklaagt wordt direct door feministen aangeklaagd vanwege het impliciete racisme: negativiteit brengt negativiteit voort. Dit zet een toon voor het verdere verloop van het debat: het gewicht van ressentiment verstikt iedere constructieve poging om gelijkheid en waardigheid te affirmeren.

De meest groteske vorm hiervan is dat mensen gretig op zoek gaan naar dingen om 'nee' tegen te kunnen zeggen, en daarmee hun eigen verontwaardiging voeden. Afgelopen oktober zijn er in Nederland twee podia opgericht die dit mogelijk maken: de Tumblr-pagina 'racisten uit de kast' en de facebookgroep 'racisten aan de schandpaal'. Deze pagina's duikelen uit de donkerste krochten van de social media racistische opmerkingen op, om ze voor een breed publiek toegankelijk te maken. Het effect is dat racistische comments die eerst voor hoogstens honderd internetgebruikers leesbaar waren nu door meer dan zesduizend mensen worden gelezen - en dat die zesduizend mensen vervolgens hun eigen rancuneuze reacties tegen racisme kunnen spuien.

De strijd tegen racisme en seksisme is te belangrijk om over te laten aan azijnpissers

Een gevolg van deze woekerende negativiteit is dat de strijd voor emancipatie minder steun krijgt dan zou moeten. Zo is bijvoorbeeld het idee dat alle feministen mannenhaters zijn voor veel mensen een hindernis voor het steunen van de feministische strijd (zoals eerder is betoogd op deFusie). En zo klikken facebookgebruikers zoals ikzelf inmiddels regelmatig berichten over seksisme en racisme weg zonder te kijken waar het precies over gaat.

Dat mijn betoog zelf één grote aanklacht is, en daarmee de cyclus van negativiteit voortzet, is jammer maar onvermijdelijk. Laten we hopen dat een collectief 'nee' tegen ressentiment het laatste 'nee' zal zijn - zodat daarna de lucht geklaard is, en de tijd rijp is voor het grote 'ja'. De strijd tegen racisme en seksisme is te belangrijk om over te laten aan azijnpissers. Filmpjes over street harassment en racistische facebook-comments bewijzen dat er nog heel veel te verbeteren valt. Maar de manier om verandering teweeg te brengen is door affirmatie - affirmatie van respect, van gelijkwaardigheid, van verschil. Niet vergif bestrijden met vergif; niet blijven pulken aan zwerende wonden, maar 'ja' zeggen tegen gezondere waarden.

*Ik volg hier de Nietzsche-interpretaties van Gilles Deleuze en van Max Scheler, die allebei misschien niet accuraat zijn, maar wel nuttig.