Seks is overal: van alle kanten, reclame, tv, kunst, lonken de begeerlijke lichamen je toe. Zij die lonken zijn echter bijna altijd vrouwen. Terecht wordt er in het maatschappelijk debat gewezen op de voortdurende tentoonspreiding en uitbuiting van het vrouwelijk lichaam, dat tot object van begeerte wordt gemaakt. Een andere kant van het probleem blijft hierdoor wel onbesproken: de afwezigheid van piemels. Onze verwarring over het zien of niet zien ervan is een belangrijk onderdeel van het algehele seksismedebat.

De verwarring komt voort uit onze schaarse confrontaties met piemels. De verhouding waarin mannelijke en vrouwelijke geslachtsdelen in de media voorkomen is op zijn zachtst gezegd scheef. Zo was er pas in het laatste seizoen van Game of Thrones voor het eerst een volledige penis te zien. Dat staat in schril contrast met de frequentie waarin we ontblote vrouwelijke lichamen zien.

Het zien van een piemel is veel ‘ernstiger’ dan het zien van een vrouwenlichaam

Dat speelt niet alleen in fictionele series. Het al dan niet tonen van een penis is tevens het onderscheid dat gehanteerd wordt tussen softcore en hardcore pornofilms. In de eerste variant krijg je uitsluitend het vrouwelijk lichaam te zien, maar alles waar een penis mee gemoeid is behoort automatisch tot de hardcore porno. Het zien van een piemel is veel ‘ernstiger’ dan het zien van een vrouwenlichaam.

In alledaagse praktijken valt eveneens op hoe beladen het zien van een piemel is. Een aantal jaar geleden berichtten kranten over het ongemak van pubers tijdens het gezamenlijk douchen na het sporten of gymmen. Ze houden liever hun onderbroek aan dan elkaars genitaliën te zien. Soortgelijke schaamte vind je terug in spa’s en sauna’s: daar worden speciale dagen georganiseerd met badkleding. Juist in de omgevingen waar het lichaam centraal hoort te staan, zie je ongemak met het eigen lichaam optreden.

Hoe opmerkelijk deze kijk op lichamen is, blijkt uit de manier waarop de Grieken en Romeinen twee millennia geleden met openbaar naakt omgingen. In zijn boek Love, sex & tragedy: How the ancient world shapes our lives (2004) beschrijft Simon Goldhill de gang van zaken in Griekse gymnasia en Romeinse badhuizen. De Griekse mannen van adel die samenkwamen in de gymnasia filosofeerden, discussieerden en sportten de gehele dag. Het laatste deden ze geheel naakt. Om overlast bij het rennen te voorkomen, bonden ze hun penis met een zogeheten ‘hondenbandje’ aan hun buik of been. Het was niet vreemd om naar elkaars lichaam te kijken, als sporter noch als toeschouwer. Het sterke lichaam was geen bron van schaamte maar iets om te bewonderen, inclusief piemel.

Waar de Griekse gymnasia een mannelijke en adellijke aangelegenheid waren, zijn de Romeinse badhuizen naar alle waarschijnlijkheid meer egalitair geweest. Mannen én vrouwen, arm en rijk, kwamen daar samen om te baden, ontspannen, sporten, filosoferen en politiek te bespreken. Dit is bijzonder, want de Romeinse samenleving was strikt hiërarchisch en gericht op orde. Er bestond een duidelijk onderscheid tussen de adel, de patriciërs, en het plebs. In deze context van strikte sociale verhoudingen was het badhuis de uitgelezen plek waar mensen mensen waren en bood het de mogelijkheid tot politieke en lichamelijke openheid.

Deze andere omgang met lichamen in de oudheid uitte zich niet alleen in openbare gelegenheden als sportzalen en badhuizen. Genitaliën, en zeker penissen, waren alomtegenwoordig. De bronzen en marmeren mensbeelden waren naakt, geslachtsdelen functioneerden als vruchtbaarheidssymbolen op en binnen tempels en tijdens de Dionysia, een jaarlijks Atheens festival, werd een enorme fallus door de stad geparadeerd. Penissen figureerden eveneens in kleine kunstzinnige voorwerpen, zoals deze bel in de vorm van een piemel mét een eigen piemel en piemel-staart.

De alomtegenwoordigheid van mannelijke en vrouwelijke lichaamsdelen in kunst, architectuur en de sociale omgeving maakte de genitaliën minder obsceen dan ze nu zijn. Bij de Grieken en Romeinen vonden natuurlijk net zo goed objectiverende praktijken plaats, overwegend van vrouwen – een opmerkelijk voorbeeld is het tonen van Phryne’s naakte lichaam om een rechtszaak voor haar te winnen. Het waren nu eenmaal patriarchaal ingestelde samenlevingen.

Toch vormde voor hen het naakte lichaam een minder groot probleem dan nu. Het was voor de Grieken en Romeinen net zo normaal wel als geen kleren te dragen, met inachtneming van sociale en institutionele voorwaarden. Diogenes van Sinope bespotte deze voorwaarden en veroorzaakte ophef in het antieke Athene door openlijk te masturberen op de agora. Het was binnen de context van het gymnasium of badhuis de bedoeling naakt te zijn, daarbuiten waren kleren bedoeld ter verkoeling, als bescherming tegen de zon en vuiligheid of ter onderscheid van sociale klasse.

Genitaliën, en zeker penissen, waren alomtegenwoordig

Onze dubbele houding ten opzichte van naakt verschilt duidelijk van die van de antieke attitude. Gekleed zijn is de norm en genitaliën behoren te allen tijde bedekt te zijn. Een penis zien is ongemakkelijk. Maar in het licht van voortdurende objectivering van vrouwen en de schaamte rondom penissen, is dit geen houdbare attitude. Het is hypocriet en seksistisch om het ene lichaam te objectiveren en ons voor het ander te schamen. Onze houding ten opzichte van naakt is daarom aan heroverweging toe. In Griekenland en Italië is het natuurlijk warmer dan het gemiddelde Noord-Europese land en makkelijker even uit de kleren te stappen, maar binnen de context van onze gymzalen en zwembaden kunnen we naakt weer gaan waarderen.

Er bestaan al naaktzwemuurtjes in zwembaden, nudistenstranden en nudistencampings, maar die scheiding is onzinnig. Bij het gebruik van onze openbare ruimte hoort een openbare omgang met onze lichamen. Naakte lichamen hoeven niet weggedrukt te worden in de privésfeer. Bovendien versterkt de scheiding het onderscheid tussen gekleed en naakt sporten of bewegen, terwijl iedereen met eenzelfde lichaam behept is. Om je heen kunnen kijken en constateren dat de rest dat ook heeft, werkt eerder bevrijdend dan beschamend. Naakte lichamen zijn net zo normaal als geklede. Ga objectivering en schaamte tegen: maak naakt normaal.