De Israëlische premier Netanyahu werd vorige week met alle égards ontvangen door koningin Beatrix, premier Rutte en de Tweede Kamer. De demonstranten van het Nederlands Palestina Kommitee hadden hun spandoeken en Arafat-sjaals beter op zolder kunnen laten. Het huidige kabinetsbeleid kent een lange voorgeschiedenis, die is ingesleten in de Haagse realiteit.

‘Nederland wil verder investeren in de band met de staat Israël.’ Het is een klein zinnetje in het huidige regeerakkoord tussen VVD en CDA, maar van grote betekenis. Israël is het enige land dat bij naam wordt genoemd in de buitenlandparagraaf van het akkoord. Geen VS, geen Duitsland, maar Israël. Het kabinet komt de afspraak goed na: de Palestijnse aanvraag tot VN-lidmaatschap werd door Nederland afgekeurd en binnen de EU werkt minister van Buitenlandse Zaken Rosenthal verklaringen tegen die kritisch naar Israël zijn. Het is een pro-Israëlische reflex van het huidige kabinet, opgejaagd door de anti-Islamitische Geert Wilders, die zich graag met keppeltje laat fotograferen bij de Klaagmuur. Zo lijkt het.

"Maar de huidige pro-Israëlische opleving in Den Haag is niet geheel te wijten aan Geert Wilders’ studententijd in een kibboets."

Toch stemde ook het vorige CDA-PvdA kabinet tegen een VN-resolutie waarmee het Goldstone-rapport over de Gaza-oorlog werd aangenomen, dat te kritisch tegen Israël zou zijn. Vijftien jaar eerder, bij de begrafenis van de Israëlische premier Rabin in 1995, zaten koningin Beatrix en haar PvdA-premier Kok op de eerste rij tussen de Amerikaanse president Clinton en de nieuwe Israëlische premier Peres. Een rij achter hen zaten Chirac en Major. Tijdens de Zesdaagse Oorlog in 1967 en de Yom Kippoer oorlog in 1973 leverde Nederland Israël de politieke en militaire steun waar het om vroeg. Kijkend naar de Nederlandse naoorlogse politiek komt men tot één conclusie: in het Palestijns-Israëlisch conflict heeft Nederland zich altijd één van de trouwste steunpilaren voor Israël getoond, wat leidde tot intensieve vriendschappelijke betrekkingen tussen beide staten.

Deze Nederlandse steun leidde regelmatig tot vervreemding, isolatie en zelfs een olieboycot in 1973. De vriendschap botst met de Nederlandse steun voor internationaal recht en de neiging het beste jongetje van de klas te zijn. Voor een land dat zijn naoorlogse buitenlandbeleid zoveel mogelijk vorm gaf binnen Westerse bondgenootschappen, is de uitgesproken steun voor Israël een afwijkend geluid. Echter, ondanks de binnenlandse en internationale kritiek op het Nederlandse standpunt, is de vriendschap met Israël een decennialange constante onder de grootste partijen in het parlement. De expliciete benoeming van Israël in het huidige regeerakkoord lijkt misschien opmerkelijk, kijkend naar het verleden is dat het niet. Het is in lijn met de Nederlandse traditie.

Hoe zijn deze landen tot zo’n innige band gekomen, die zelfs internationale druk op Nederland weerstaat? De sleutel ligt bij een ongebreidelde sympathie, die zich nestelde als grondhouding in de Nederlandse politiek en maatschappij. Belangrijke basis voor deze sympathie, die verder ging dan in andere Europese landen, is te vinden in de Tweede Wereldoorlog. De herinneringen aan de Holocaust, al dan niet gepaard met schuldgevoel, speelden een belangrijke rol in de Nederlandse sympathie voor het Joodse Israël. De volkeren waren verbonden in gedeeld lijden, zo schreef de Israëlische president Shazar in 1964 aan zijn Nederlandse ambtgenoot Marijnen.

De speciale band was echter niet enkel gebaseerd op empathie. Nederland vlak na de oorlog herkende zich in het jonge, kleine Israël: de Bijbelse connotatie, de verzuilde politiek, de pioniersgeest en de modernisering. De relatie ging bovendien eeuwen terug: Amsterdam als veilige haven voor Joden in de 15e eeuw; Spinoza als Joods-Nederlandse bijdrage aan het cultureel erfgoed van de mensheid; en de Nederlandse strijd tegen het water, die door Israël werd vergeleken met hun strijd tegen een zee aan vijanden om hen heen. En ook niet onbelangrijk: in socialistische kringen heerste een grote sympathie voor het sociaal-democratische Israël met collectieve landbouwnederzettingen en een machtige vakbeweging. De PvdA bracht deze sympathie naar Den Haag, waar liberale en confessionele partijen niet afwijzend tegenover Israël stonden. Het feit dat Den Haag nog steeds aan de kant van Israël staat dankzij de ‘verschrikkelijke Linkse Kerk’ zal Geert Wilders waarschijnlijk het liefst negeren.

Nederland vlak na de oorlog herkende zich in het jonge, kleine Israël.

Waar de vriendschap Israël extra internationale steun opleverde, leverde het Nederland vooral problemen op met de Arabische regio. Sinds de Arabische olieboycot in de jaren ’70 conformeert Nederland zich dan ook steeds meer aan het Europese standpunt, om zo de Arabische landen te vriend te houden. Pragmatische overwegingen als deze spelen ook een belangrijke rol in de duiding van de Nederlands-Israëlische vriendschap. Rutte heeft Netanyahu aangesproken op zijn nederzettingenbeleid, conform het Europese standpunt. De Nederlandse band met de Verenigde Staten speelt ook een pragmatische rol in onze opstelling, ook binnen de Europese coördinatie en machtsstrijd over de koers van Europa. Maar het aandeel hierin moet niet worden overdreven. Zo stond Nederland voor 1967 stelliger aan de Israëlische kant dan de Amerikanen en houden wij momenteel meer afstand dan onze Atlantische partners. De Nederlandse relatie met Israël is Hollands eigen, waarin de genoemde sympathie een sleutelrol speelt.

De Nederlandse sympathie en steun voor Israël is over het hoogtepunt heen, zeker als men buiten de Haagse kaasstolp kijkt. Maar verdwenen is het allerminst, bewijst het huidige regeerakkoord. Binnen de EU-onderhandelingen blijft Nederland Israël het meest fanatiek steunen. In de anti-Islamitische wind die door Nederland waait is het beeld van een westerse beschaving in een zee van Arabische barbaarsheid een verademing. Maar de huidige pro-Israëlische opleving in Den Haag is niet geheel te wijten aan Geert Wilders’ studententijd in een kibboets. Nederland en Israël ontwikkelden een bijzondere band, gebaseerd op de geschiedenis, herkenning en Nederlands schuldgevoel. Deze vriendschap vestigde zich als een grondhouding in de Nederlandse politiek en maatschappij. De gewelddadige Israëlische opstelling in het geëscaleerde conflict met de Palestijnen heeft Nederland niet van mening doen veranderen. Demonstrerende Palestijnse sjaals op het Plein kunnen dat ook niet.