Het is 1 oktober, 0:01 uur (UTC-05) en er is geen overeenstemming over het verhogen van het schuldenplafond. Amerika gaat op slot. Is Obama werkelijk zo roekeloos omgegaan met de 'schaarse' hoeveelheid belastinggeld dat in de VS elk jaar wordt opgehaald? Hoe heeft het zo ver kunnen komen? Dit artikel: de meest recente politieke gijzeling in het Wilde Westen van de 21ste eeuw.
Laat ik maar meteen met de deur in huis vallen: De wet rondom het schuldenplafond is een grote farce. De debt limit werd in 1939 geïntroduceerd om het ministerie van Financiën meer flexibiliteit te geven in het aantrekken van financiering. Sinds de invoering is dit plafond al 74 keer verhoogd en je zou dus verwachten dat dit ondertussen een routineklus is geworden. Het huidige schuldenplafond staat op $16699 triljoen. In werkelijkheid ligt de overheidsschuld overigens al $48 miljard boven deze limiet, maar wie doet er tegenwoordig nog moeilijk over wisselgeld?
De wet rondom het schuldenplafond is een grote farce.
Het probleem is dat door de jaren heen ergens het idee is ontstaan dat het schuldenplafond een goed middel is om de overheidsbestedingen in de hand te houden. Niets is echter minder waar. Zowel de absolute overheidsschuld, als de schuld in vergelijking met het bruto nationaal product neemt in de VS al jaar op jaar toe. Het ontbreekt het schuldenplafond aan prikkels om de president te stimuleren verstandig met de overheidsfinanciën om te gaan.
Je zou het kunnen zien alsof je een kind 1000 euro geeft en het vertelt dat het daarvan moet leven en als het op is het om een nieuwe 1000 euro moet vragen. Het ene kind zal eerder door het geld heen zijn dan het andere kind en de een zal een gedeelte uitgeven aan eten en kleding en de ander zal de Intertoys leegkopen. Net als kinderen zonder tekst en uitleg 1000 euro geven, geeft het schuldenplafond als institutie geen richting aan het tijdsbestek waarin deze bereikt mag worden en geeft het geen enkele prikkel om verstandig met het budget om te gaan. Maar wat doet het dan wel? Heeft Obama teveel belastinggeld besteed en te weinig opgehaald en daarmee zijn fiscale verantwoordelijkheid verloochend? Het antwoord is nee. Obama treft in deze zaak geen blaam.
In de VS is de financiële verantwoordelijkheid gesplitst tussen de president en het Congres. De president is verantwoordelijk voor het innen en uitgeven van belastinggeld en verzint hiervoor een pakket aan projecten, wetten, subsidies en bijvoorbeeld een herziening van de gezondheidszorg. Dit noemt men het presidentiële budget. De president vraagt aan het Congres of zij de belastingtarieven aan willen passen om de uitgaven te matchen. Het Congres hoeft zich echter niets aan te trekken van het presidentiële budget. Het Congres kan naar eigen inzicht financiering toevoegen aan, of verwijderen uit, het budget. In theorie is het zelfs mogelijk dat het presidentiële budget in zijn geheel wordt afgewezen en er een nieuw budget wordt geschreven en goedgekeurd. De president is vervolgens bij wet verplicht om het budget uit te voeren dat is goedgekeurd door het Congres. Omdat het budget elk jaar meer uitgaven bevat dan er met belastinginkomsten kan worden gedekt, moet de president de rest van de uitgaven bijlenen. Dit geleende bedrag draagt bij aan de totale overheidsschuld. Aangezien het schuldenplafond bepaalt wat de maximale totale schuld van de VS mag zijn, is bij het goedkeuren van het budget in het Congres al uit te rekenen binnen welke ambtstermijn de volgende debt limit bereikt zal worden en wanneer deze dus opnieuw verhoogd zal moeten worden.
De Republikeinen gebruiken een probleem dat ze zelf hebben gecreëerd als politiek drukmiddel.
Wanneer de president een meerderheid in het Congres heeft, is er geen enkel probleem. Nu zitten de Democraten wel in het Witte Huis, maar de Republikeinen hebben een meerderheid in het Congres. Wat er nu speelt is dat de Republikeinen in het Congres een probleem gebruiken dat ze zelf hebben gecreëerd als politiek drukmiddel om af te dwingen dat Obamacare uitgesteld wordt. Aangezien het Congres ook de enige is die het probleem op kan lossen en beiden partijen lange tijd geen duimbreed toegaven was al het niet essentiële overheidspersoneel naar huis gestuurd.
Ondertussen is de crisis tijdelijk afgewend. De Democraten en Republikeinen zijn overeengekomen om het schuldenplafond te verhogen. Dit nieuwe plafond is genoeg om tot halverwege januari het overheidsapparaat te financieren. De president kan dan tot 7 februari lenen en als er dan geen nieuw uitsluitsel is zal de VS wederom op slot gaan.
Maar wat zijn de consequenties van een lockdown? Er zijn twee redenen waarom deze politieke crises gevaarlijk zijn. Ten eerste zijn veel Amerikanen naar huis gestuurd zonder salaris. Ze hebben moeten teren op hun spaargeld. Aangezien Amerikanen maar 2,6 procent van hun inkomen sparen ten opzichte van rond de 10 procent in West-Europese landen, zullen zij hier vroeg of laat doorheen zijn. De hypotheekkosten en kosten van levensonderhoud gaan echter wel gewoon door en op een herhaling van de crisis uit 2008 waarbij ook veel huiseigenaren door verlies van inkomen hun hypotheek niet meer op konden brengen en zij uiteindelijk de hele wereld in een recessie meetrokken, zit niemand te wachten.
Het tweede probleem is nog veel gevaarlijker. Omdat de president niet meer mag lenen, kunnen maar ongeveer 2/3 van de rekeningen betaald worden. Het gaat hier niet om begrotingen van toekomstige projecten, maar de betaling van afgeronde projecten door bijvoorbeeld wegenbouwers, projectontwikkelaars en de terugbetaling aan staatsobligatiehouders. De Republikeinen hebben Obama al gevraagd de laatste groep prioriteit te geven om een bankroet van de Amerikaanse staat te vermijden en zo te voorkomen dat het land in de volgende financiële crisis wordt gestort. Op dit moment heeft Amerika nog veel voordeel van het feit dat de dollar de wereld handelsvaluta is. Hierdoor is het volume hoog en kan de Amerikaanse regering tegen lage tarieven geld lenen. Het zo gevaarlijk dichtbij laten komen van betalingsgebreken zal het vertrouwen van internationale investeerders zeker niet doen toenemen. Het feit dat kredietbeoordelaar Fitch heeft aangekondigd te overwegen de VS af te waarderen is een duidelijke indicatie dat internationale beleggers Amerikaans staatspapier steeds minder beginnen te zien als veilige haven, wat een direct effect heeft op de rente die betaald moet worden.
Het schuldenplafond zal wederom moeten worden verhoogd of de VS zal failliet gaan.
Goed, stel dat begin januari er weer geen akkoord bereikt kan worden en de overheid opnieuw op slot moet. Om bankroet te voorkomen zullen betalingen van staatspapier prioriteit hebben. Maar alleen de government shutdown bespaart lang niet genoeg om aan alle andere crediteuren te voldoen. Wat zou er bijvoorbeeld gebeuren wanneer iemand maar de helft van zijn pensioen krijgt en naar de rechter stapt? Volgens de wet heeft deze persoon recht op dat geld. Als de rechter het verzoek aan de wet toetst en het geld toekent en de staat kan dit vervolgens niet betalen, zit je weer met hetzelfde probleem.
Een andere mogelijkheid zou zijn dat Obama zich de volgende keer gewoon niets aantrekt van het schuldenplafond. Dit is dan wel illegaal, maar misschien minder illegaal dan het niet uitvoeren van wetten. Dit laatste staat immers in de Grondwet, het schuldenplafond is slechts een wet van het Congres. Maar zou jij illegaal uitgegeven staatsobligaties kopen?
Hoe je het ook wendt of keert, het schuldenplafond zal wederom moeten worden verhoogd of de VS zal failliet gaan. Hopelijk beseffen de politici dit snel genoeg en schaffen zij het schuldenplafond af. Doen zij dit niet dan zou het de volgende keer een stuk desastreuzer kunnen aflopen.
