Volodymyr wie? Toen Rusland Oekraïne binnenviel in februari, werd naast al het leed een nieuwe held geboren. Volodymyr Zelensky was van geen TV weg te slaan en hij werd in elk parlement toegejuicht. Ondertussen lijken we alweer Zelensky moe te worden en begint de eerste kritiek op zijn leiderschap te ontluiken. Dat is gevaarlijk, juist nu het erop aankomt en de echte oorlog en haar oplossingen daarvoor voort blijven duren. 

Het risico van snel rijzende sterren, zoals Volodymyr Zelensky, is dat ze hun nieuwverworven heldenstatus ook pijlsnel kunnen verliezen. Snel succes van leiders in crisistijd brengt ook een hoop risico’s mee. Leiderschap is altijd eindig, dat is nu net een van de weinige natuurwetten in de sociale wetenschap. Het is onze verantwoordelijkheid om Zelensky’s ster te blijven volgen, juist omdat hij de zware taak verricht om ons van oorlog hier te behoeden.

Leiderschap is altijd eindig, dat is nu net een van de weinige natuurwetten in de sociale wetenschap.

In crisistijd zien we vaak een samentrekking van autoriteit naar het allerhoogste niveau. Zo was Mark Rutte dé staatsman na zijn eerste COVID-crisis toespraak. Die samentrekking legt een enorme druk op leiders. Zij moeten onder druk, met weinig kennis en informatie, toch het publiek geruststellen. Sommige leiders worden onder die taak bedolven, anderen hebben er baat bij. Dat laatste is precies wat er recent met Zelensky gebeurde. Waar hij tot begin 2022 nog bespot werd om zijn verleden als soapacteur, of beschuldigd werd van het nepotisme dat hij beweerde te bestrijden, werd hij in de weken na de inval in Oekraïne alom geprezen om zijn optredens. Zo verscheen de Franse president Macron recent in volledige ‘Zelensky-look’ ten tonele: met groene trui en driedaagse stoppelbaard. Zelensky snapt de verantwoordelijkheid die op hem rust, weet die te dragen, en is door zijn optredens in onze harten gesloten.

Leiderschapskapitaal is een waardevol begrip om te snappen hoe dit soort processen werken. Hoe krijgen, spenderen, en verliezen leiders hun leiderschap door de tijd heen? Onze perceptie van communicatieve vaardigheden, visie, en populariteit van een leider, ons vertrouwen in leiders, onze ideeën over de positie van de leiders in partij en politiek, en ons idee over het vermogen van leiders om de koers van een land of het beleid te beïnvloeden, zijn indicatoren voor de hoeveelheid autoriteit die leiders krijgen van mensen zoals jij en ik. Wij bepalen hoeveel leiderschapskapitaal leiders hebben.

Wij bepalen hoeveel leiderschapskapitaal leiders hebben.

Als we dat leiderschapskapitaal op verschillende momenten in de tijd onderzoeken, geeft dat een mooi inzicht in het verloop van de politieke levensloop van leiders. Merkel’s politieke levensloop is een schoolvoorbeeld van het prototype ‘rotsvaste’ leider. Ze was zuinig met spenderen van haar verworven kapitaal. Het maakte haar niet de meest radicale leider, maar wel eentje die lang door kon blijven gaan. Thatcher en Adenauer waren ‘vervagende reuzen’, waarbij hun ster langzaam uitdoofde, en ze vooral aan konden blijven door ten overstaan van hun volgers telkens terug te vallen op eerdere successen. Mitterand gold als prototype ‘comeback’ leider na de tweede wereldoorlog, een leider die na eerdere teleurstellingen zijn kapitaal nieuw leven in wist te blazen. Zelensky lijkt in een aparte categorie, die van ‘meteoriet’, te vallen: een leider die door zijn omstandigheden een pijlsnelle en steile stijging van leiderschapskapitaal ervaart. Onze snelle, collectieve omarming van Zelensky als superheld zijn daar debet aan. Zelensky’s risico is daarmee dat het moeilijk zal zijn om dat verworven kapitaal goed te consolideren. En juist dat is wat straks nodig blijkt als deze oorlog en de nasleep ervan nog jaren voortduurt.

Het komt dus op ons aan. Wij als Europese burgers, en de Europese staatshoofden die in de rij stonden om hem te bedanken voor het strijden voor vrede op het Europese continent, moeten hem het kapitaal blijven gunnen om deze onmogelijke taak af te kunnen maken. Want als we iets kunnen leren van meteorieten, is dat als ze inslaan ze een krater kunnen slaan waarvan de gevolgen niet te overzien zijn.