Het Beeld is een zoeklicht gericht op opkomende kunstenaars. Beeldmakers van de toekomst krijgen een podium en vertellen over hun motieven. Deze week Het Beeld-redacteur Ylja Band in gesprek met kunstenaar Leendert van der Meer.
still uit videowerk 'At Gunpoint'
Voor Leendert van der Meer is een camera meer dan alleen een instrument om een specifiek moment mee vast te leggen. Gelijktijdig onderzoekt hij hoe de camera gedrag en ruimtes beïnvloedt. Hij ziet zichzelf liever als ‘idolaat van datgene wat de fotografie betreft’, dan als fotograaf. Zijn camera is een ‘wapen’.
Een wapen is gemaakt om dieren of mensen schrik aan te jagen, te verwonden of te doden. Bij Van der Meer ontbreken kwade intenties. ‘Voor mij is het manipuleren geen doel of verlangen op zich, maar meer een gegeven dat mij gedurende het maken van mijn werk in de ban houdt. Door de camera als onderzoeksmiddel in te zetten, probeer ik de elementen die een specifieke situatie ontlokken te ontrafelen. Die ondervindingen zet ik vervolgens om naar een performance of interventie.’
stills uit videowerk 'At Gunpoint'
In At Gunpoint laat Van der Meer toevallige voorbijgangers banale handelingen – zoals het spreiden van de armen of het strikken van veters – verrichten voor de camera. Dit videowerk was te zien in de expositie The World Is Tough And Sad en wekte verschillende gevoelens op bij de toeschouwers. De een kon een harde lach niet onderdrukken, de ander had te doen met de ‘slachtoffers’ en weer een ander had vooral waardering voor de manier waarop hij zijn poppen aan het dansen kreeg. Mag je lachen om iemand die zich kwetsbaar opstelt voor een lens? En waarom gehoorzaamt iedereen zo braaf zijn bevelen? ‘De personen voor mijn lens transformeren in ‘gehoorzame dieren’ die wachten op verdere instructies. Ik denk dat de meesten het ‘spel’ niet doorzien, omdat de camera vrijwel iedere banale handeling lijkt om te toveren tot iets waardevols. Je merkt soms dat iemand compleet in zijn rol opgaat. Een ander begint na verloop van tijd weg te kijken, in het gezicht te krabben of in zichzelf te mompelen. Ik probeer me hierdoor niet te laten beïnvloeden. Hierdoor rek ik mijn grenzen op en daarmee wellicht ook die van de ander.’
Niet alleen de camera staat centraal in zijn werk, hijzelf ook; een man. ‘Ik heb geëxperimenteerd met vrouwelijke figuranten en de verschillende reacties die dat teweeg brengt. Maar naast gender spelen er ook veel andere factoren een rol in de machtsverhouding, zoals positionering, apparatuur, context, enzovoorts.’ De ongemakkelijkheid die zijn publiek soms overviel, voelde Leendert eerst ook. ‘Toen ik begon met infiltreren met de camera vond ik het spannender dan nu. Ik pas tegenwoordig een soort relativeringsmethode toe door mijzelf vragen te stellen, zoals “Normaal stuur ik mensen ook aan tijdens het fotograferen, zo erg is het toch niet?”. De straat is voor mij een speelveld.’
Claiming Space (2015-2016)
illustratie van voetgangersstromen bij 'Claiming Space'
Van der Meer illustreert zijn onconventionele manier van fotograferen in meer van zijn projecten. In Claiming Space (2015-2016) reguleerde hij voetgangersstromen door vier figuranten met camera en statief in een vierhoekige formatie te positioneren. ‘Toen ik dit werk had uitgevoerd wilde ik verder onderzoeken wat andere samenstellingen zouden opleveren. Ik voerde verschillende formaties uit, wisselde mannelijke figuranten met vrouwelijke en gebruikte verschillende contexten. Dit gaf meer inzicht, maar leidde ook tot een soort pseudowetenschappelijk raamwerk, wat niet mijn doel is. Wel kan ik deze onderzoeken goed gebruiken voor nieuw werk.’ Over Retouches (2015-ongoing) zegt hij: ‘Mijn buurman had een ironische houding ten opzichte van mijn vakgebied en dat knaagde. Door het medium fotografie op zijn beroep (conciërge) toe te passen, wilde ik de relevantie aantonen. Zodoende ben ik mijzelf gaan inzetten als klusjesman die zijn fotoapparatuur gebruikt als gereedschap. Retouches is een reeks fotografische interventies, waarin ik fysieke afbeeldingen in de ruimte ‘installeer’ en objecten ‘renoveer’.’
Foto uit de serie Retouches (2015-ongoing)
Let op in de straten van Rotterdam, want voor je het weet loop je in zijn vizier. Neem zijn aanwijzingen niet klakkeloos over, maar rek zijn grenzen op. Breng hem in verwarring. Wie weet wat voor onverwacht mooi beeld dat oplevert.
